POLSKIE SUBKULTURY - PUNKS, SKINS, METALE, DEPESZE, HIP-HOPOWCY I INNE

Podstawową tezą do napisania tego artykułu jest przekonanie, że agresja jest jedną z postaw charakteryzujących subkultury, nie jest jednak główną cechą wszystkich ruchów subkulturowych. Skin chce bić, hipis chce kochać :-).

W swoim opracowaniu postanowiłem wykorzystać źródła naukowe wraz z materiałami tworzonymi przez samych członków poszczególnych subkultur. I tak obok „Małego słownika subkultur młodzieżowych” Mirosława Pęczaka znajdziemy nawiązania m.in. do książki „Hoolifan” wydanej przez dwóch chuliganów Chelsea.
W pracy korzystałem również z zinów, a także z oficjalnych magazynów zwolenników danego nurtu (np. „To My Kibice”, „Przegląd Anarchistyczny”). Taka mieszanka różnego typu literatury, wzbogacona kilkoma filmami fabularnymi, dokumentalnymi oraz materiałami z Internetu (również pisanymi przez samych zainteresowanych) ma moim zdaniem szansę stać się rzetelnym materiałem, którego celem jest prawidłowe ukazanie ZARYSU subkultur młodzieżowych. Wiedzę moją opieram na analizie materiałów źródłowych, a także obserwacji własnej, a więc bycia  kibicem, nacjonalistą – ocierającym się także o inne klimaty.
Zajmujemy się we wspomnianym cyklu takimi zjawiskami, jak polscy git-ludzie (artykuł TUTAJ) i bikiniarze, światowi hipisi oraz ruchy zachodnioeuropejskie i amerykańskie na przykładzie teddy boys, rockersów i mods. Przyjrzę się przejawom działalności ruchu punk, agresji i przemocy stosowanej przez skinheadów (co ważne z uwzględnieniem ideologicznych różnic w nurtach ruchu). Podejmą również tematykę ruchu kibiców w Polsce i na świecie, konfliktów pomiędzy ruchami muzycznymi (depeszowcy, metalowcy) oraz przejawów aktywności nowszych ruchów subkulturowych (techno, hip hop, emo).
Najpierw zajmiemy się jednak samymi pojęciami, których będę używał. Może to być dla Was nieco drażniące, warto jednak zagłębić się choć na parę chwil w bardziej naukowy ton, aby zdefiniować podstawowe pojęcia.

POJĘCIE SUBKULTURY MŁODZIEŻOWEJ

Podkultura została scharakteryzowana przez R. Dyoniziaka w sposób następujący: „Gdy wiele jednostek ma podobne problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzy między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości”.  
Jak możemy przeczytać w książce „Patologie wśród dzieci i młodzieży”: „Subkulturę należy rozumieć jako wartości i normy obowiązujące w grupie społecznej stanowiącej całość szerszej zbiorowości, odmienne od obowiązujących ogół społeczeństwa”.
Subkultury młodzieżowe działają w szkołach, w środowiskach pozaszkolnych (np. na stadionach, festiwalach rockowych), wśród fanów zespołów muzycznych, na uczelniach, ale i na społecznym marginesie. Członkowie zrzeszeni w danej subkulturze mają podobne do siebie problemy, typ ubioru (np. odzież uliczna, casuals lub skate), zainteresowania i dążenia, priorytety, a także obowiązujące normy i wartości. Często słuchają tej samej muzyki.
Sam termin subkultura był definiowany różnie. Przeważnie wiąże się go z nieprzystosowaniem, patologią społeczną, podważaniem obowiązujących norm. Jednak nie każda subkultura jest z założenia agresywna i patologiczna, dowodem na to są subkultury fanów zespołów muzycznych np. depeszowcy. W amerykańskiej literaturze socjologicznej spotykamy natomiast definicję mówiącą, iż subkultura to po prostu wyodrębniony wedle różnych kryteriów element systemu społecznego–niekoniecznie patologiczny.
K. Olechnicki oraz P. Załęcki dzielą subkultury na przestępcze; obejmujące zbiorowości i grupy społeczne nastawione na podejmowanie działań niezgodnych z obowiązującym prawem, a także subkultury wycofania się; powstają one w określonej zbiorowości, która rezygnuje z czynnego uczestnictwa w szerokim, społecznie zdefiniowanym i strukturalizowanym procesie osiągania celów kulturowych. Przykładem tej pierwszej mogą być piłkarscy chuligani / hooligans /, natomiast drugiej - hipisi.

CECHY SUBKULTUR

W zależności od typu subkultury może być ona pokojowo (np. hipisi) bądź bojowo (np. rasistowscy skinheadzi) nastawiona do otoczenia. Różny może być też symbol kultu. Dla metalowców, depeszowców itp. będą to głównie zespoły muzyczne, a dla kibiców piłkarskich – ich ukochana drużyna. Każdą subkulturę charakteryzuje swoisty system wartości, bądź założenia ideologiczne. Odróżnia je także odmienny wygląd zewnętrzny - nawet sam streetwear niejedno ma imię - nieco inaczej odzież uliczną rozumieją przedstawiciele subkultur skate/hip hip, a inaczej piłkarscy fanatycy - football casuals.
Członkowie subkultur nastawionych bojowo z góry zakładają, że tzw. normalne społeczeństwo nie zaakceptuje ich stylu życia. Tyczy się to na przykład chuliganów, którzy zazwyczaj nie starają się przekonać pozostałych, że to co robią ma być powszechnie akceptowane. Z kolei członkowie takich subkultur jak chociażby metalowcy są powszechnie akceptowaną grupą społeczną, ponieważ z samej definicji nikomu nie szkodzą. Subkultury powiązane z polityką, światopoglądem chcą natomiast „zmieniać świat” i wprowadzać swój, nowy porządek.
Każdy typ subkultury ma specyficzny dla siebie typ działalności, pogląd na życie. Do tego dochodzi często specyficzny sposób przekazu informacji i komunikowania – również z elementami slangu bądź charakterystycznych pozdrowień. To fani hip hopu witali się jako pierwsi zawołaniem „elo” (słowo zastępcze dla „szacunek”, wprowadzone przez Molestę), zaś skini narodowcy witać się zwykli „czołem” bądź „sława” itp.
Zwykle uznaje się subkulturę za wstępną fazę procesu do powstania kontrkultury i później kultury alternatywnej. O nich także warto wspomnieć, gdyż definicje te mogą pomóc w uporządkowaniu wiedzy.

SUBKULTURY A KONTRKULTURA, KULTURA ALTERNATYWNA

By opisać zjawisko zakwestionowania (kontestacji) zastanej kultury przez zbuntowaną młodzież zaczęto używać terminu kontrkultura. Owa kontrkultura to odrzucenie tego, co w zastanej kulturze jest dominujące i uznane przez odrzucających za niegodne kultywowania. Po zakwestionowaniu zastanej kultury przychodzi wreszcie pora na próby kreowania wzorców pozytywnych. Tak powstaje kultura alternatywna, a więc istniejąca gdzieś na uboczu (czy też na marginesie) zastanej kultury.
K. Olechnicki oraz P. Załęcki opisali (na podstawie T. Roszaka – autora terminu) kontrkulturę jako określenie spontanicznego ruchu kulturowego o niejednorodnej genezie, na który składają się nieformalne grupy rówieśnicze młodych ludzi, odrzucających wartości, normy i wzory zachowania powszechnie uznawane w dominującej kulturze Zachodu oraz wprowadzających na ich miejsce własne, opozycyjne w stosunku do oficjalnego porządku społecznego style życia, zasady, wartości i cele.
Tak powstaje kultura alternatywna, a więc m.in. niekonwencjonalna medycyna, nowa sztuka, odmienna dietetyka, poszukiwanie pozaracjonalnych źródeł poznania itp. W obecnym świecie oprócz oficjalnej kultury istnieje także owa kultura alternatywna – często pozostając w tzw. podziemiu (z angielska "underground"). Wywołuje ona również konflikty i kontrowersje, a za przykład można wziąć alternatywne pojęcie sztuki, które swą wulgarnością nie raz oburzało zwolenników sztuki tradycyjnej. Zwolennicy bronią się: chodzi o wolność od norm, o puszczenie jakichkolwiek hamulców.
Pytaniem pozostaje czy można jednoznacznie uznać kulturę alternatywną za gorszą, szkodliwą? Przecież oznaczałoby to, że należy akceptować tą „jedyną słuszną”, zastaną... Tylko jak to ma się do powszechnie głoszonej wolności?